Welk borgmiddel heb ik nodig voor mijn schroefdraad?

In machines is het van groot belang dat moeren en bouten goed vast zitten. Raken deze los, dan kan dit namelijk schade veroorzaken of moeten onderdelen opnieuw worden uitgelijnd. Om onnodige stilstand te voorkomen heeft Loctite een serie vloeibare borgmiddelen voor schroefdraad ontwikkeld. Maar waar moet je in je keuze op letten? In dit blog zet ik de belangrijkste aspecten voor je op een rij.

Hoe werkt borgmiddel?

Borgmiddel bestaat uit lijm en smeringsmiddel. Na het aanbrengen hecht deze zich aan het materiaal en verhardt. Hierbij biedt de stof weerstand waardoor een moer niet zomaar los kan komen van het schroefdraad. De vloeistof breng je aan op het schroefdraad waarna je vervolgens de bout eromheen draait. Na een aantal minuten is de vloeistof uitgehard en is de moer stevig geborgd.

Loctite is een zogenaamde anearobe vloeistof, wat betekent dat deze werkt in een zuurstofvrije omgeving. Het hecht zich goed op metalen oppervlakken (staal, rvs, messing) maar niet goed op glas, rubber of kunststoffen. Een groot voordeel is dat deze minder onderhoud vereist en lekkage voorkomt. Anearobe lijm borgt niet alleen, maar dicht tegelijk ook af. Kortom je voorkomt niet alleen lostrillen maar vermijdt tegelijk ook corrosie.   

Zo kies je de juiste Loctite

De Loctite-artikelen hebben nummers en vallen binnen een bepaalde kleurencategorie: paars, groen, blauw en rood. Deze kleuren verwijzen naar de sterkte, het gemak waarmee het middel weer verwijderd kan worden en of deze geschikt is voor voorgemonteerde objecten. De kleuren in het kort:

Rood

• De hoogste sterkte
• Volledige uitharding binnen 24 uur
• Geschikt voor toepassingen met veel trillingen
• Voor permanente montage
• Kan alleen gedemonteerd worden met behulp van warmte

Blauw

• Medium sterkte
• Volledige uitharding binnen 24 uur
• Voor vaste montage maar mogelijke demontage in de toekomst
• Kan gedemonteerd worden met behulp van handgereedschap (torsie)

Groen

• Medium tot hoge sterkte voor indringing (vochtafvoer)
• Volledige uitharding binnen 24 uur
• Geschikt voor voorgemonteerde bevestigingsmiddelen
• Voor vaste montage maar mogelijke demontage in de toekomst
• Kan gedemonteerd worden met behulp van hitte en handgereedschap (torsie)

Paars

• Lage sterkte
• Volledige uitharding binnen 24 uur
• Ook geschikt voor metalen met lage sterkte (zoals aluminium en messing)
• Eenvoudig te verwijderen (voor niet cruciale toepassingen)

In je keuze voor een borgmiddel dien je dan ook een paar vragen te stellen:

1. Hoe definitief moet de borging zijn? Wil je de bouten (redelijk) eenvoudig weer kunnen demonteren of moet deze permanent zijn?
2. Wat is de diameter van het schroefdraad en hoe fijn is het schroefdraad?
3. Wat is de gemiddelde werkingstemperatuur?
4. Moet het middel aan specifieke veiligheidsregels voldoen?

Ik zal nu verder ingaan op deze vier vragen.

1. Borging: licht, medium of sterk?

De sterkte is het belangrijkste criterium voor je keuze. Niet alle (bout)verbindingen hoeven muurvast te zitten. Soms wil je deze losdraaien zonder dat je daarmee schade veroorzaakt aan de bout. De medium sterkte behoudt de klemspanning, maar deze kun je vrij eenvoudig met gereedschap weer losmaken. Hierbij zul je na het losbreekmoment namelijk sneller minder weerstand voelen dan bij de sterke variant. Bij de sterke variant zal de weerstand na het losbreken zelfs nog even toenemen (tot ongeveer een hoek van 180°. De weerstand blijft echter op een hoog niveau. De sterkste lijmen gebruik je voor een ‘definitieve borging’, waarbij demontage veel lastiger zal zijn. Daarnaast is er ook een verschil in smerende werking van het borgmiddel.

2. De diameter en ‘fijnheid’ van het schroefdraad

Borgmiddelen hebben een bepaalde viscositeit (stroperigheid). Lijm met een hoge viscositeit is geschikt voor grote bouten, met een lage viscositeit voor fijner schroefdraad (oftewel schroefdraad met een korte spoedafstand).

3. Invloed van temperatuur op de sterkte

De temperatuur is van invloed op de eigenschappen van Loctite. Hoe hoger de temperatuur wordt, hoe zwakker de lijm wordt. Komt de temperatuur weer onder een bepaalde maximale grens, dan herstelt de lijm zich weer in de uitgeharde staat. Echter kan er boven een bepaalde temperatuur een blijvende degradatie optreden. Dit is a Is afhankelijk van de materiaalsoort waar je de loctite op toepast. Producten van 150°C tot 180°C zijn algemeen toepasbaar.

4. Veiligheidseisen

Sommige lijmen bevatten schadelijke stoffen. Bij de Loctite-lijmen die voorzien zijn van een Health & Safety-label zijn deze eruit gehaald. Ze bieden als borgmiddel echter hetzelfde resultaat, zij het dat deze variant zonder deze stoffen meer tijd nodig heeft om uit te harden.

Twee typen schroefdraadborging

Nu gaan we een stapje verder in detail. Loctite zorgt ervoor dat dat de aangebrachte spanning blijft bestaan. Je hebt bouten die je zonder momentsleutel kunt aandraaien en waarvan we gewoon willen vermijden dat ze lostrillen. Daarnaast zijn er ook bouten die je met een specifiek aandraaikoppel wilt aandraaien, om een zo hoog mogelijke klemspanning te krijgen voor afdichting van de flensvlakken. Bij dit laatste is het de vraag welk smerend effect het Loctite borgmiddel heeft.

Het smerend effect: de K-factor

Als het aanspanmoment belangrijk is voor de borging, gebruik je bij de montage een momentsleutel. Echter is het lastig te meten of je een goede klemspanning krijgt omdat Loctite ook een bepaalde smerende werking heeft. Het aandraaimoment is namelijk niet gelijk aan de klemkracht, want dit is afhankelijk van wrijving in de schroefdraad, onder de kop en tussen de flens.

De smerende werking is van invloed op het aflezen van de waarden op de momentsleutel. Het smerend effect wordt ook wel uitgedrukt in de waarde van de K-factor (ook wel ‘K value’ of ‘bindmiddelfactor’ genoemd). Deze factor geeft aan welk deel van het borgmiddel een bindmiddelfunctie heeft. Dit getal is overigens alleen ter indicatie.  

De K-factor is naast de Loctite borgmiddel zelf ook afhankelijk van:

• Andere soort smeermiddel die je gebruikt
• Wrijving tussen bout en inwendig schroefdraad
• Wrijving tussen boutkop en stuk
• Invloed o.a. kwaliteit van de bout, olie, afmetingen, materialen en temperatuur.

Bij weinig wrijving en smerend effect is de klemkracht weliswaar hoog, maar loop je het risico dat  je de bout onverwacht overbelast.

Bij veel wrijving heb je minder klemkracht tussen de samengeboute platen. Hierbij moer je het aandraaikoppel dan ook verhogen om de juiste spanning in de bout en tussen de flenzen te krijgen.

De meest voorkomende Loctite-middelen op een rij  

Loctite-nummer	Kleurcategorie	Bijzonderheden
222	paars	• Weerstand tegen smeermiddelen • Voor schroefdraad tot M36 • Is NSF goedgekeurd (cat. P1) voor gebruik in voedingverwerkingsmachines • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +150°C • Viscositeit: laag, vloeibaar • Sterkte: laag • Losbreeksterkte M10-bouten: 6 Nm • Handvast op messing: 8 min • Handvast op staal: 15 min • Handvast op rvs: 360 min • Functionele sterkte (bij +22 °C): na 6 uur • K-factor: 0,26
243	blauw	• Weerstand tegen water • Voor schroefdraad tot M36 • Is NSF goedgekeurd (cat. P1) voor gebruik in voedingverwerkingsmachines • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +180°C • Viscositeit: gemiddeld, vloeibaar • Sterkte: gemiddeld • Losbreeksterkte M10-bouten: 26 Nm • Handvast op messing: 5 min • Handvast op staal: 10 min • Handvast op rvs: 10 min • K-factor: 0,17
248	blauw	• Weerstand tegen smeermiddelen • Stickvorm voor MRO • Voor schroefdraad tot M50 • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +150°C • Viscositeit: wasachtig, halfvast • Sterkte: gemiddeld • Losbreeksterkte M10-bouten: 17 Nm • Handvast op staal: 5 min • Handvast op rvs: 20 min • K-factor: 0,17
268	rood	• Stickvorm voor MRO • Weerstand tegen smeermiddelen • Voor schroefdraad tot M50 • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +150°C • Viscositeit: niet vloeibaar, halfvast • Sterkte: hoog • Losbreeksterkte M10 bouten: 17 Nm • K-factor: 0,17
270	groen	• Weerstand tegen benzine • Voor schroefdraad tot M20 • Is NSF goedgekeurd (cat. P1) voor gebruik in voedingverwerkingsmachines • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +180°C • Viscositeit: laag, vloeibaar • Sterkte: hoog • Losbreeksterkte M10-bouten: 33 Nm • Handvast op staal: 10 min • Handvast op messing: 10 min • Handvast op rvs: 150 min • Bewezen tolerantie voor lichte vervuiling door industriële oliën • K-factor: 0,35
290	groen	• Weerstand tegen water • Voor schroefdraad tot M36 • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +150°C • Lage viscositeit en hoge capillaire werking • Sterkte: gemiddeld tot hoog • Losbreeksterkte M10-bouten: 10 Nm • Handvast op staal: 20 min • Handvast op messing: 20 min • Handvast op rvs: 60 min. • K-factor: 0,17
2400	blauw	• Behoort tot de Health & Safety-lijn • WRAS-certificaat voor drinkbaar water (BS6920) • NB. Heeft meer tijd nodig om op volledige sterkte te komen • Voor schroefdraad tot M36 • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +150°C • Sterkte: gemiddeld • Losbreeksterkte M10-bouten: 20 Nm • Handvast op staal: 10 min • Handvast op messing: 8 min • Handvast op roestvrijstaal: 10 min. • K-factor: 0,17
2700	groen	• Behoort tot de Health & Safety-lijn • WRAS-certificaat voor drinkbaar water (BS6920) • NB. Heeft meer tijd nodig om op volledige sterkte te komen • Weerstand tegen benzine • Voor schroefdraad tot M20 • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +150°C • Sterkte: hoog • Losbreeksterkte M10-bouten: 20 Nm • Handvast op staal: 5 min • Handvast op messing: 4 min • Handvast op roestvrijstaal: 5 min. • K-factor: 0,35
2701	groen	• Weerstand tegen water • Voor schroefdraad tot M20 • Temperatuurbereik (°C) -55°C <> +150°C • Viscositeit: laag, vloeibaar • Sterkte: hoog • Losbreeksterkte M10-bouten: 38 Nm • Handvast op staal: 10 min • Handvast op messing: 4 min • Handvast op rvs: 25 min • K-factor: 0,35

Vergeet de houdbaarheid niet!

Een vloeibaar borgmiddel is helaas niet eeuwig houdbaar. Op de verpakking staat een houdbaarheidsdatum vermeld. Deze geeft aan tot welke datum de kwaliteit gegarandeerd is (mits het middel correct is opgeslagen). Standaard is de gegarandeerde kwaliteit van Loctite-lijm tot 2 jaar na de productiedatum. De datum vind je aan de onder- of zijkant van het flesje, koker of etiket.

Vragen of opmerkingen?

Ik hoop dat je inmiddels een beter begrip hebt van de verschillen tussen de Loctite-borgmiddelen en de specifieke toepassing. Heb je toch nog een vraag over Loctite, of een andere technische vraag? Laat gerust een berichtje achter onder dit artikel of neem contact op. Ik of een van mijn collega’s help je graag verder.

Bron uitgelichte afbeelding: Henkel Adhesives

Lees ook:

‘Health & Safety’ van LOCTITE: nieuwe lijmreeks voor veiliger gebruik
Krachtig cilindrisch bevestigen met Loctite
Wat is een schroefdraadmeter en hoe gebruik ik deze?
Hoe (de)monteer je een oliekeerring?